Bu yazi ‘Journal of Animal Ecology’ dergisinde yayinlanan makalenin blog yazisinin turkcesidir. “Exploration speed in captivity predicts foraging tactics and diet in free-living red knots” S. Ersoy, C. E. Beardsworth, A. Dekinga, M. T. J. van der Meer, T. Piersma, T. G. G. Groothuis, A. I. Bijleveld. English version here.

Gelgit ya da med cezir bölgeleri, dünyada hayatın sadece gece ve gündüz etrafinda değil, aynı zamanda suyun etrafında da döndüğü yerlerdir. Gelgitler arası çamur düzlükleri, günün bir bölümünde tamamen su altında kalırken diğer zamanlarında açıkta kalır. Bu bölgelerde beslenen milyonlarca kıyı kuşu için bu, günlük besin kaynaklarının yalnızca gelgit çekildiğinde ulaşılabilir olduğu anlamına gelir. Gelgit yükseldiğinde tüneklerinde dinlenen kıyı kuşları, gelgit çekildiğinde yiyecek aramak için çamur düzlüklerinin etrafına dağılır. Büyük kumkuşları, kış aylarında gelgitler arası çamur düzlüklerinde beslenen birçok göçmen kıyı kuşu türünden biridir. İlk bakışta, her bir kumkuşu yiyecek ararken aynı şekilde hareket eder gibi görünse de daha detaylı bir incelemeyle, kumkuşlarının avlarını nasıl yakaladıkları ve ne yedikleri konusunda bireysel olarak farklılık gösterdiğini görüyoruz.

Günün ancak belirli zamanı yemek bulmak mümkün olduğu için, bireylerin yiyecek aramadaki başarıları hayatta kalmaları için oldukça önemlidir. Türler arasındaki yiyecek arama yöntemlerindeki farklılıklar şimdiye kadar genellikle morfolojiye atfedilmiştir (mesela gagası uzun olan türler kumun daha derinlerindeki yiyeceğe ulaşabilirler), ancak araştırmalar artık aynı türün bireylerinin de yiyecek arama taktikleri ve beslenmede farklılık gösterebileceğini göstermektedir. Son yıllarda yapılan calışmalar, davranıştaki tutarlı bireysel farklılıkların (kişiliklerin) yiyecek arama yöntemleri ile ilişkili olduğuna işaret ediyor. Yeni nesneleri araştırmaya veya yeni yerler keşfetmeye daha istekli olan kaşif bireyler, artan enerji harcamalarını yiyecek arama davranışlarıyla ilişkili daha yüksek enerji kazanımı ile telafi edebilirler. Örneğin, keşfetmenin yüksek bir enerji maliyeti olsa da, bu bireyler daha fazla yeri gezdikleri için yüksek kaliteli av türleri ile karşılaşma olasılıkları daha yüksektir. Bununla birlikte, kişilik, yiyecek arama ve beslenme arasındaki ilişki şimdiye kadar tam olarak anlaşılamamıştır.

‘Journal of Animal Ecology’ dergisinde yayınlanan son çalışmamızda, laboratuvar deneylerini (kişilik), saha gözlemlerini (yiyecek arama taktikleri) ve kararlı izotop analizini (beslenme) birleştirerek kumkuşlarında (Calidris canutus islandica) keşif davranışının yiyecek arama taktikleri ve beslenme ile ilişkisini araştırdık. İlk olarak, kontrollü ortamlarda kişiliği (veya daha spesifik olarak keşif hızını) ölçmek için deneysel bir test geliştirdik. Kuşlari zaman ve bağlamlar içinde tekrar tekrar test ederek bu yöntemi doğruladık. Bu yöntem, kuşları uzun süre esaret altında tutma ihtiyacını ortadan kaldırarak, kişiliklerinin doğadaki davranışlarında oluşturduğu yansımasını ölçmemizi sağladı. Kuşları yakalandıktan sonraki birkaç gün içinde doğaya geri saldık ve aynı bireylerin vahşi doğada yiyecek arama davranışlarını gözlemlemek için gitgel çekildiğinde açılan çamur düzlüklerine gittik.

Daha önceki çalışmalar, kumkuşlarının esas olarak gagalarını kuma gömerek dokunma duyusuyla buldukları sert kabuklu (midye gibi) avları yediğini göstermişti. Bu çalışmada biz de çoğu kumkuşunun gagalarını kuma gömerek yiyecek aradığını, fakat farklı olarak bazı kumkuşlarının yüzeye yakın yaşayan yumuşak yapılı (karides gibi) yiyecekleri bulmak için farklı bir yiyecek arama yöntemi izlediğini gözlemledik. Bu tür yumuşak yapılı yiyecek arayan kumkuşlari dokunsaldan ziyade görsel bir yöntem izleyerek önlerindeki kuma baktıyor, ileri geri zıplıyor ve karidesi gördükleri anda onun peşinden koştuyordu. Karides, kumkuşları için daha yüksek bir enerji kaynağıdır ancak avlanmak için çok daha fazla çaba ve enerji gerektirir. Çoğu kumkuşu bu riski almayıp daha kolay bulunan sert kabuklu yiyeceklerin peşinden gitse de bazı kumkuşları risk alıp daha zor bulunan ve bulunduğunda yakalaması zor olan, ancak enerji kaynağı daha yüksek olan bu yiyeceğin peşinden gidiyor. Aslında biz insanlar da dahil olmak üzere diğer türlerde olduğu gibi, bazı kumkuşları yüksek ödül ihtimaliyle risk alırken, diğerleri güvenli alanlarında kalmayı seçiyor. Bu davranışsal farklılığın aslında kumkuşlarının kişilikleri ile ilişkisi olduğunu bulduk. Analiz sonuçlarımız hızlı kaşiflerin, yavaş kaşiflerden daha yüksek bir görsel arama taktiği kullandığını buna karşılık, morfolojinin (gaga uzunluğunun ve mide kası boyutunun) yiyecek arama taktikleri üzerinde önemli bir etkisi olmadığını gösterdi. Plazma ve kırmızı kan hücrelerinin d15N ve d13C kararlı izotop değerlerine dayanan beslenme analizimiz yavaş kaşiflerin esas olarak sert kabuklu avları tüketirken, hızlı kaşiflerin daha çok yumuşak avları tükettiğini göstererek saha gözlemlerimizi doğruladı.

Bu calışmamızda yiyecek arama taktikleri ve beslenmenin, morfolojik farklılıklardan bağımsız olarak bir kişilik özelliği ile ilişkili olduğunu gösterdik. Peki bu tutarlı bireysel farklılıklar nereden ve nasıl kaynaklaniyor? Bu kuşların kişiliğinde kaşiflik olmasi ile görsel yiyecek arama davranışı göstermeleri ve dolayısıyla yumusak yapılı besinlerle beslenmeleri arasındaki baglantı ne anlama geliyor olabilir? Doğuştan gelen özelliklerin erken yaşlarda çevresel faktörler ve deneyimler ile etkileşerek kişiliği oluşturduğu düşünülmektedir. Gelişim ve çevresel etkenlerle yaşanan bireyler arasındaki deneyim farklılıkları, bireyleri farklı kişilik yörüngelerine sokabilir. Yiyecekleri tespit etmeyi, yakalamayı ve işlemeyi öğrenme arasındaki olumlu geri bildirim sayesinde, beslenmedeki bu farklılaşma davranışsal tutarlılığı destekleyebilir ve bireyler arası çeşitliliği koruyabilir. Kişilik gibi tutarlı bireysel farklılıkların ne zaman, ne ölçüde ve hangi mekanizmalarla geliştiğini anlarsak, aynı popülasyonun üyeleri arasındaki bu bireysel farklılıkların kökenini ve sürdürülmesini daha iyi anlayabiliriz.

Biyo: Selin Ersoy, Allert Bijleveld danışmanlığında Royal NIOZ Hollanda Deniz Araştırmaları Enstitüsü ve Groningen Üniversitesi’nde doktora öğrencisidir. Çalışmaları, Wadden Denizi’ndeki kumkuşları ile yiyecek arama teorisini kişilik araştırmalarına entegre etmeye odaklanıyor. Proje hakkında daha fazla bilgi ve blog yazıları www.nioz.nl/watlas adresinde bulunabilir.